ေနေရာင္၀င္း၀င္းေအာက္မွာျမင္ရတဲ့
Baltimore ကိုေတာ့က်မဖ်တ္ကနဲႀကိဳက္လိုက္ မိပါရဲ႕။ သစ္ပင္ ေတြကစိမ္းစိမ္း၊ ေႏြဦးခ်ယ္ရီေတြရဲ႕ဆြဲေဆာင္မႈေၾကာင့္ လားေတာ့ မသိ။
ေနေရာင္၀င္း၀င္းကလွည့္စားေတာ့ က်မကခပ္ပါးပါးအေႏြးထည္ကေလးနဲ႔ပဲ Baltimore ၿမိဳ႕လည္၀န္းက်င္
လမ္းေလ်ွာက္လွည့္ လည္ၾကည့္ရႈၾက မယ့္ Walking Tour ထဲပူးေပါင္းပါ၀င္မိပါတယ္။ အေမရိကရဲ႕ေရြ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူ(immigrant
) အမ်ားဆံုးရွိတဲ့ၿမိဳ႕ႀကီးေတြထဲကတၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ ဘာလ္တီမိုးရ္က ေလတဟူးဟူးတိုက္ ၿပီးက်မတို႔ရဲ႕စူးစမ္းလိုစိတ္နဲ႔ခံႏိုင္ရည္ကိုစမ္းသပ္ပါေတာ့တယ္။
ဘာလ္တီမိုးရ္ျမိဳ႔ခံ
ျဖစ္တဲ့ Charles B. Duff, Developer & planner and great
living authority on Baltimore’s architec ture and development ကက်မတို႔လမ္းေလ်ွာက္လွည့္ လည္မႈခရီးစဥ္ကို
ဦး ေဆာင္ရွင္းလင္းျပခဲ့ပါတယ္။ ခုႏွစ္ေတြ၊ကိန္း ဂဏန္းေတြ၊ အျဖစ္ အပ်က္ေတြကိုအလြတ္ရေနတဲ့
ခ်ာလီ ကအင္မတန္စကားေျပာေကာင္းသူပါ။ Baltimore ရဲ႕ အတိတ္အျဖစ္အပ်က္တခ်ိဳ႕ကိုျပန္ေျပာေနတဲ့
သူ႔စကားေတြထဲမွာ သူ႔ၿမိဳ႕၊ သူ႔လူမ်ိဳးနဲ႔သူ႔ community ကိုအေလး အနက္ထားတဲ့စိတ္ကိုထင္ထင္ရွား
ရွားျမင္ရပါတယ္။ ခ်ာလီက ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၀န္းက်င္မွာ လူျဖဴလူမည္းခြဲျခားေရး အတြက္ ဘာလ္တီမိုးၿမိဳ႔
အတြင္း မွာေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈေတြကိုလည္းေျပာျပခဲ့ပါေသးတယ္။
အဲဒီကာလကရည္ရြယ္ ခ်က္တခုျဖစ္တဲ့ “to protect white neighbourhoods, to prevent the races from mixing” ဆိုတဲ့အသံုးအ ႏံႈးကို ၾကားရေတာ့ က်မမၾကာ ခဏ ခံစားရတတ္တဲ့ ဘာကိုမွန္းမသိအေနခက္မႈကိုခံစားလာရပါတယ္။
အဲဒီကာလကရည္ရြယ္ ခ်က္တခုျဖစ္တဲ့ “to protect white neighbourhoods, to prevent the races from mixing” ဆိုတဲ့အသံုးအ ႏံႈးကို ၾကားရေတာ့ က်မမၾကာ ခဏ ခံစားရတတ္တဲ့ ဘာကိုမွန္းမသိအေနခက္မႈကိုခံစားလာရပါတယ္။
က်မအေမက တိုင္းရင္းသားကရင္လူမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး
အေဖကအင္အားႀကီး ဗမာ လူမ်ိဳးေပမယ့္က်မတို႔ ႔ေမာင္ ႏွမတေတြက ဗမာရြာမွာႀကီးျပင္းခဲ့တာပါ။
အေဖနဲ႔တူတဲ့ အတြက္ ကရင္လို႔မထင္ရတဲ့က်မ ရုပ္ရည္ေၾကာင့္လားမ သိ၊ က်မရဲ႕ဗမာသူငယ္ခ်င္း
ေတြဆီက
ျပည္တြင္းစစ္ရဲ႕အဆက္အျဖစ္ ကရင္ေတြရန္ကဗမာေတြကိုကာကြယ္ေရး တရားေတြေဟာတတ္ပါတယ္။ က်မအေမရဲ႕အမ်ိဳးကရင္တိုင္းရင္း
သားေတြကလည္း ကရင္လူမ်ိဳးတေယာက္ ဗမာတဦးနဲ႔အိမ္ေထာင္က်တိုင္း ဗမာေသြးေႏွာရၿပီရယ္လို႔
နာက်ည္းသလိုအတင္းေျပာတတ္ပါတယ္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္က အဲဒီလိုစကားေတြၾကား ရတိုင္း က်မက ဘာကိုမွန္းမသိအားနာ
တာလိုလို အေနခက္ရတဲ့ခံစားမႈခံစား ခဲ့ရပါ တယ္။ ဗမာတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ကရင္ေတြရန္ကကာကြယ္ဖို႔ဆိုတဲ့စကားက မမွန္ ဘူးလို႔မေျပာႏိုင္သလို ကရင္တေယာက္အေနနဲ႔လည္း ဗမာနဲ႔ေသြးမေႏွာေရးဆိုတာ
(
အဲဒီကာလက) အမ်ိဳးသားေရးတခုလိုျဖစ္ေနတာကိုး။ ဒါေပမယ့္ ကရင္ဗမာေသြး
ေႏွာျခင္းရဲ႕အသီးအပြင့္တခုအေနနဲ႔ေမြးဖြားလာတဲ့က်မရဲ႕ျဖစ္တည္မႈဟာ ဘယ္ သူ႔ကို မွအေႏွာက္အရွက္မျဖစ္ေစခဲ့ဘူးဆိုတာေတာ့က်မယံုၾကည္ပါတယ္။ အနည္းဆံုးေတာ့ က်မဟာလူမ်ိဳးေရးမွာေသြးခြဲသူမဟုတ္ခဲ့ဘူး။ က်မကိုယ္က်မ
ကရင္လို႔ေျပာဖို႕အၿမဲ မတြန္႔ဆုတ္ခဲ့သလို ဗမာျဖစ္ရတဲ့အတြက္လည္း ဂုဏ္ယူခဲ့ပါတယ္။
“လူျဖဴ၀န္းက်င္ကိုကာကြယ္ေရးနဲ႔ ေသြးေႏွာမႈမွတားဆီးေရး”
ဆိုတဲ့စကား ကိုနားေထာင္မိမယ့္ လူျဖဴ လူမည္းေသြးေႏွာသူေတြဟာ က်မလိုအေနခက္ျခင္းကို ခံစားရေလမလားသိခ်င္စိတ္ေပၚမိခဲ့တာအမွန္ပါ။ လူ မ်ိဳးေရးနဲ႔ဆက္ႏြယ္တဲ့ကၽြန္ စံနစ္ေၾကာင့္ ျပည္တြင္းစစ္
ျဖစ္ခဲ့ရတဲ့အေမရိကန္မွာ လူမ်ိဴးေရး issue အမ်ားဆံုးျဖစ္ခဲ့ တဲ့ ၀ါရွင္တန္ဒီစီ၊နယူးေယာက္တို႔နဲ႔အၿပိဳင္
ဘာလ္တီမိုးလ္ကလည္းပါခဲ့ဆိုသကုိး။ ၁၉၄၄ အထိ လူျဖဴလူမည္းရပ္ ကြက္ရယ္လို႔ သီးျခားခြဲခံခဲ့ရေသးပါတယ္တဲ့။
အဲဒီအေတြးက ဘာလ္တီမိုးရ္ရဲ႕ၿပိဳလဲက်ဆံုးမႈေတြဆီေရာက္သြားခ်ိန္ မွာေမ့ေလ်ာ့ ခံလိုက္ရပါတယ္။ ၁၉၈၀ ၀န္းက်င္မွာေရြ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူအမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ၿမိဳ႕ႀကီး
ေတြထဲကတၿမိဳ႕ျဖစ္တဲ့ဘာလ္တီမိုးဟာ
လြန္ခဲ့တဲဲ့၁၀ႏွစ္ ေလာက္ကစၿပီးစတင္ၿပိဳလဲ လာခဲ့တယ္။ အလုပ္အကိုင္ရွားပါးမႈေၾကာင့္ လူေတြဟာစက္ရံုအလုပ္ရံုေတြရွိတဲ့
ေျမာက္ဖက္ပိုင္းကိုေရြ႕ေျပာင္းအေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဘာလ္တီ မိုးၿမိဳ႕ေပၚမွာ လူ မေနတဲ့အိမ္ေပါင္း
၁၅၀၀၀ ေက်ာ္ရွိပါသတဲ့။ အဲဒီအိမ္အလြတ္ေတြကိုၿမိဳ႕ခံေတြဘာ ဆက္လုပ္ၾကမလဲ။ လွပတဲ့ ဘာလ္တီမိုးရ္ရဲ႕သိပ္မေ၀းတဲ့
အနာဂါတ္ဟာ ဘယ္လိုမ်ား ရွိေနမလဲဆိုတာ ကေတာ့ က်မရဲ႕ ပုဂၢဳိလ္ေရးအရသိခ်င္ခဲ့တဲ့ေမးခြန္းေတြပါပဲ။
* * *
ဒီခရီးစဥ္မစခင္မွာ
က်မစိတ္အ၀င္စားဆံုးခရီးက နယူးေအာ္လန္းစ္ပါ။ ကမ ၻာ့တိုင္း
ျပည္အားလံုးအာရံုစိုက္ခဲ့ရတဲ့
ကက္ထရီနာမုန္တိုင္းဒါဏ္ခံခဲ့ရတဲ့ေဒသကို က်မ ၾကည့္ခ်င္စိတ္ျပင္းထန္ခဲ့ပါတယ္။ တကယ္တန္း
နယူးေအာ္လန္းကိုေရာက္ေတာ့ မုန္တိုင္းဒါဏ္ခံေဒသကိုမေရာက္ခင္မွာပဲ နယူးေအာ္လန္းကက်မကိုအျမင္
နဲ႔တင္ ဆြဲေဆာင္ပါေတာ့တယ္။ ၀င္းပတဲ့ေနျခည္၊ စိမ္းလန္းအံု႔ဆိုင္းေနတဲ့သစ္ပင္ေတြနဲ ႔ေလ ထဲ
မွာေမႊးပ်ံ႕ေနတဲ့ပန္းရနံ႔ေတြက က်မကိုမိခင္ေျမေပၚမွာေရာက္ေနသလို ခံစားမႈမ်ိဳး
ေပးခဲ့ပါတယ္။
ငါး၊ ပုဇြန္၊ဂဏန္းလိုပင္ လယ္စာေတြေပါေပါမ်ားျမင္ေနရတာကလည္း
ျမန္မာႏိုင္ငံျမစ္၀ကၽြန္းေပၚမွာႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့က်မကို
အလြမ္း နဲ႔ေပ်ာ္ရႊင္ေစျပန္ပါတယ္။
ကက္ထရီနာမုန္တိုင္းဒါဏ္ထိခဲ့တဲ့ နယူးေအာ္လန္းကိုအေျခခံၿပီး Treme ဆိုတဲ့တီဗီစီးရီးကို ရိုက္ လႊင့္ေနတဲ့ အေမရိကန္ဒါရိုက္တာ
David Simon ရဲ႕ ရိုက္ ကြင္းကို မုန္တိုင္းဒါဏ္ခံဧရိယာဆီသြားမၾကည့္ခင္ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။
နယူးေအာ္လန္း ၿမိဳ႕လည္က နံမည္ေက်ာ္ French Quarter နဲ႔မေ၀းလွတဲ့ လမ္းမတခုေပၚ မွာလူေတြ ကအျပည့္ပါပဲ။
မတ္တပ္ရပ္ေစာင့္ေနသူေတြ၊ရိုက္ကြင္းကေပးတဲ့ ေရ၊ အေအး နဲ႔ သြားေရစာေတြကို တန္းစီယူေနသူေတြနဲ႔စည္ကားေနပါတယ္။
သူတို႔အားလံုးဟာ ဒီဇာတ္ကားထဲမွာ ပါ၀င္သရုပ္ေဆာင္မယ့္ လူေတြပါ။ အမ်ားစုကလူမည္းေတြပါ။
က်မတို႔အဖြဲ႕ကိုႀကိဳဆိုတဲ့ ရိုက္ကြင္းရဲ႕ တာ၀န္ရွိသူအမ်ိဳးသမီးကို ‘ ဒီလူေတြကို ဘယ္ လိုစုသလဲ’
လို႔ က်မက ေမးၾကည့္မိပါတယ္။ “ က်မတို႔မွာ သရုပ္ေဆာင္စုေဆာင္းေရး ဌာနရွိတယ္ေလ။ အဲဒီဌာနက
ဇာတ္ကားထဲမွာသရုပ္ေဆာင္ဖို႔စိတ္၀င္စား တဲ့သူေတြ ကိုရွာေပးတယ္။ သူတို႔အားလံုးကို ပိုက္ဆံေပးတယ္။”
လူေပါင္းမ်ားစြာေသေၾကပ်က္စီး၊ အိုးအိမ္ေတြဆံုးရံႈးခဲ့ရတဲ့
သဘာ၀ေဘး ဒါဏ္ႀကီးတခုကို အေျခခံ ရိုက္ကူးထားတဲ့ Treme စီးရီးကို New York Times မဂၢဇင္းရဲ႕ေ၀ဖန္ေရးက႑မွာ
the series as a sign of the city's inextinguishable ရယ္လို႔ေဖာ္ျပခံခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီတီဗီစီးရီးုဖန္တီးရာေနရာေရာက္
ေတာ့လည္း က်မအေတြးက က်မတိုင္းျပည္၊ က်မလူမ်ိဳးေတြဆီျပန္မေရာက္ပဲ မေန နိုင္ျပန္ပါဘူး။ ဒီဇာတ္ကားကိုရိုက္ဖို႔အတြက္ ေဒးဗစ္ဆိုင္မြန္ဟာ
နယူးေအာ္လန္းေဒ သခံဂီတပညာရွင္၊ ေဒသခံစာဖိုမႈး ၊ ေဒသခံေရွ႕ေနေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ခဲ့ပါသတဲ့။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ေမလ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တိုက္ခတ္ခဲ့တဲ့ နာဂစ္စ္မုန္တိုင္းဟာ ကက္ထရီ နာမုန္တိုင္းေလာက္နီးနီးျပင္းထန္ၿပီး
ကက္ထရီနာေၾကာင့္ေသဆံုးရသူပမာဏထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာေသဆံုးခဲ့ ရတဲ့အျပင္ လူေပါင္းသန္း
ခ်ီၿပီး အိုးအိမ္မဲ့ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီမုန္တိုင္းဒါဏ္ခံေဒသနဲ႔ ဒုကၡသည္ေတြ
အေၾကာင္းက ေတာ့ျဖင့္ ခုလိုတခမ္းတနားရုပ္ရွင္ရိုက္ကူး မွတ္တမ္းတင္ခံရဖို႔ေနေနသာသာ မုန္တိုင္းဒါဏ္ခံခဲ့ရ
သူေဒသခံေတြရဲ႕ အေျခအေနမွန္ကိုေတာင္စာနဲ႔ေပနဲ႔ျပန္လည္ေ၀ငွခြင့္မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္
မုန္တိုင္း ဒါဏ္ခံ ဒုကၡသည္ေတြကိုကူညီခဲ့သူေပါင္းအေယာက္ ၃၀ေလာက္ အဖမ္းခံခဲ့ရၿပီး တ၀က္ေက်ာ္ေက်ာ္
ဟာအခုခ်ိန္ထိ ျမန္မာျပည္တြင္းက မတူတဲ့ေထာင္
ေတြထဲမွာရွိေနပါေသးတယ္။
Treme ဆိုတဲ့တီဗီစီးရီးကို ရိုက္လႊင့္ေနတဲ့ အေမရိကန္ဒါရိုက္တာ
David Simonနဲ႔ စာေရးဆရာမ်ား
Disaster Bus Tour အတြက္ကမ္းေျခတေနရာမွာလူစုၾကေတာ့မုန္တိုင္း ဒါဏ္ခံေဒသကိုသြားေရာက္ေလ့လာၾကဖို႔တန္းစီေနတဲ့လူအုပ္ႀကီးကိုေတြ႕ရပါတယ္။ တန္းစီရပ္ထားတဲ့ဘတ္စ္ကားေတြ
ေပၚမွာလူေတြက အျပည့္။ ဂက္တီစဘတ္ဂ္ Battlefield Tour မွာတုန္းက က်မေခါင္းထဲေရာက္ခဲ့တဲ့
အေတြးကတေက်ာ့ျပန္လာ ပါတယ္။ သူတို႔ေတြက အနိဌာရံုအျဖစ္အပ်က္ကေနေတာင္ေငြျပန္ရွာတတ္ၾကတယ္ လို႔ေလ။
က်မတို႔ျမန္မာျပည္ ကစာေရးဆရာနဲ႔ ဂ်ာနယ္လစ္စ္ေတြက စာေပစီစစ္ေရး ကိုေရွာင္ကြင္းနိုင္မယ့္နည္းလမ္းေပါင္းစံုကိုစဥ္းစားၿပီး
မုန္တိုင္းဒါဏ္ခံရၿပီးလို႔ ၃ ႏွစ္
ျပည့္သြားသည္ထိ ကိုယ္ပိုင္ခဲ့တဲ့အိမ္ကေလးကိုျပန္မေဆာက္ႏိုင္ေသးတဲ့ေဒသခံေတြ ရဲ႕လက္ရွိအေျခအေနကိုတင္ျပႏိုင္ဖို႔ ခက္ခက္ခဲခဲႀကိဳးစားေနခ်ိန္မွာ ကက္ထရီနာမုန္ တိုင္းကေတာ့
ေဒသခံေတြကိုေငြျပန္ရွာေပးနိုင္ေနပါၿပီ။
* * * *
ခရီးစဥ္ရဲ႕အစမွာနယူးေအာ္လန္းကိုစိတ္အ၀င္စားဆံုးျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္
က်မကို အေပ်ာ္ရႊင္ေစခဲ့ ဆံုးကေတာ့ အတ္ခ်ဖလာယာေဘစင္ ( Atchafalaya Basin) အတြင္းလည္ပတ္ခဲ့တဲ့ခရီးပါပဲ။
စက္ေလွစီးၿပီးေလ်ွာက္ၾကည့္ ရမယ္ဆိုကတည္းက က်မစိတ္လႈပ္ရွားေနမိပါၿပီ။ ေရနဲ႔ေလွဆိုတာ
က်မဘ၀ထဲကခ်န္လွပ္ထားခဲ့လို႔ မရတဲ့ အရာေတြပါ။
က်မရဲ႕ငယ္သူငယ္ခ်င္းအမ်ားစုဟာတံငါသည္သားသမီးေတြျဖစ္ပါတယ္။က်မကသူတို႔
နဲ႔အတူေရကူးရင္း သူတို႔ေလွာ္တဲ့ေလွစီးရင္း၊ သူတို႔သင္ေပးသလိုငါးမ်ွားရင္း ငယ္ဘ၀ ကိုေပ်ာ္ရႊင္စြာ
ျဖတ္သန္းခဲ့ရပါတယ္။ က်မရဲ႕ေယာက်္ားေလးငယ္သူငယ္ခ်င္းေတြက မူလတန္းေအာင္တာနဲ႔ တရား၀င္ငါးရွာသူေတြျဖစ္ကုန္ၾကပါေတာ့တယ္။ သူတို႔အိမ္
ေတြအလည္သြားရင္း၊ သူတို႔ေျပာတဲ့ငါးရွာဇာတ္လမ္းေတြနားေထာင္ရင္း ငယ္ငယ္ထဲ ကက်မ
စာေတြစီေနမိခဲ့တာ။ ဒါေၾကာင့္လဲက်မပထမဦးဆံုးစေရးတဲ့၀တၱဳတိုေလး
ေတြဟာ က်မႀကီးျပင္းခဲ့ရာရြာကေရလုပ္
သားေတြရဲ႕ဘ၀ေတြျဖစ္ေနခဲ့တာ။ မွတ္မိစ ငယ္ဘ၀ကေနဆယ္ေက်ာ္သက္အထိ တံငါရြာကေလးမွာႀကီးျပင္းခဲ့
ရေလေတာ့ က်မကကြင္းဆင္းေလ့လာတာမဟုတ္ပဲနဲ႔ကို ေရလုပ္သားေတြ အေၾကာင္းေသြးထဲက သိေနခဲ့တာ။
လူမ၀ယ္လို႔က်န္ေနတဲ့ ငါးေသးငါးဖ်င္းေပါင္းစံုကိုအေျခာက္လွမ္းထား တဲ့ ငါးေပါင္းစံုေျခာက္ကိုဆီပူထိုးၿပီး
မနက္ ခင္းမွာထမင္းၾကမ္းေၾကာ္နဲ႔စားနိုင္သူဟာ တံငါထဲမွာမွ အေတာ္ေခ်ာင္လည္သူဆိုတာ ဘယ္သူကမွထုတ္ေဖာ္
မေျပာပဲ က်မသိ ခဲ့တယ္။ ၂ နာရီေလာက္လက္နဲ ႔ေလွေလွာ္သြားမွသူတို႔ငါးဖမ္းတဲ့ေနရာကိုေရာက္ သတဲ့။
မိုးရြာေတာထဲတညလံုးပိုက္ခ်ၿပီးေနာက္ထပ္၂ နာရီေလွေလွာ္ျပန္မွအိမ္ေရာက္ တယ္။ အသြားအျပန္
၄ နာရီ လက္နဲ႔ ေလွေလွာ္ၿပီးတညလံုးမအိပ္ပဲနဲ႔မိုးေရထဲမွာ သူတို႔ရွာထားတဲ့ငါးဟာ သူတို႔မိသားစုအတြက္တေန႔စာ၀မ္းစာပဲ။
မေန႔ညက ဘယ္
ေလာက္မိုးမိပင္ပန္းထားပါေစ ဒီကေန႔ထမင္းစားနိုင္ဖို႔ ဒီညသူတို႔ငါးဖမ္းထြက္ရမယ္။
အိမ္ေခါင္ ကမိုးယိုေနလည္း မိုးနည္းနည္းအယို သက္သာတဲ့ေထာင့္မွာ ငုတ္တုတ္ ငိုက္ရင္း ညဖက္တခါငါးရွာထြက္ဖို႔
အားေမြးရတယ္။
ေဟာသည္ေဒသကတံငါသည္ေတြကေတာ့ ၁၈ရာစုေလာက္ကတည္းက
ျပင္သစ္ျပည္ကေျပာင္းေရႊ႕
အေျခခ်ေနထိုင္တဲ့ Cajun လူမ်ိဳးအမ်ားစုပါ။ မစၥစ္စပီျမစ္ ႀကီးကခြဲထြက္လာတဲ့ အတ္ခ်ာဖလာရာျမစ္္ပတ္၀န္းက်င္ကစိမ့္ေျမတေက်ာမွာ
ေရကန္ႀကီးေတြလည္းရွိေနပါေသးတယ္။ အဲဒီကန္ေတြရယ္၊ ေရ၀င္ရာစိမ့္ေျမ
တေက်ာနဲ႔ျမစ္ကို လူလုပ္တူးေျမာင္းေတြနဲ႔ဆက္သြယ္ၿပီးဒီေရအ၀င္ အထြက္ရွိေစပါ တယ္။ ျမစ္၊
စိမ့္ေျမ၊ ကန္ႀကီး ေတြနဲ႔တူးေျမာင္းေတြတေလ်ာက္ေရျပင္ေတြမွာ ရွင္သန္ က်က္စား တဲ့ေရခ်ိဳငါး
ေပါင္းစံု၊ ပုဇြန္၊ ဂဏန္း၊ မိေခ်ာင္း၊ ေက်ာက္ပုဇြန္လိုေခါင္းႀကီး ႀကီးကိုယ္လံုးေသးေသးနဲ႔
ပုဇြန္တမ်ိဳး ( Crawfish) ကိုဖမ္းဆီးေရာင္းခ်ျခင္းအားျဖင့္
ေဒသခံ Cajun ေတြအသက္ေမြးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီေရျပင္နဲ႔ေရလုပ္ငန္း ဟာ သူတို႔ကို အသက္ရွင္ရပ္တည္ခြင့္တင္မကပဲ ဘ၀ကိုရိုးစင္းစြာေပ်ာ္ရႊင္တတ္ေစခဲ့ပါတယ္။
ေဒသခံ Cajuns လူႀကီးအမ်ားစုကျပင္သစ္လိုေျပာၾကတယ္။
ေဒသခံငါးဖမ္း သမားလည္းျဖစ္စာေရးဆရာတေယာက္လဲျဖစ္တဲ့ Greg Guirard နဲ႔ Roy
Blanchard တို႔ကက်မတို႔ကိုလိုက္ျပရွင္းလင္းေပးဖို႔ သူတို႔ရဲ႕ ငါးဖမ္းေလွေတြကိုသူတို႔ကားေတြနဲ႔ ဆြဲလာၾကတယ္။
ေလွလဲေလွာ္ ရင္း ေလွ၀မ္းထဲကေရေတြကို ပက္ခြံနဲ႔မျပတ္ခပ္ထုတ္
ေနရတဲ့ က်မသူငယ္ခ်င္း ေတြကိုျမင္ေယာင္ရျပန္ပါၿပီ။
က်မသူငယ္ခ်င္းငါးဖမ္းသမား
ေတြရဲ႕ေလွေတြက ျဖင့္ ေဟာင္းလွအိုလွပါၿပီ။ ေလွမွာစက္တတ္ၿပီး
ငါးဖမ္းဖို႔ဆိုတာ သူတို႔ အိပ္မက္ေတာင္မမက္ဖူးတဲ့ကိစၥ။ ခရီးတြင္ေအာင္မင္းတို႔ေလွမွာစက္တပ္ပါလား
ေျပာရင္
သူတို႔ကသူတို႔ နားမလည္တဲ့ဘာသာစကားတခုကိုၾကားရသလို မ်က္လံုး
ေၾကာင္ေတာင္နဲ႔ၾကည့္ၾကမွာ
ျမင္ေယာင္မိပါတယ္။
ေဒသခံငါးဖမ္းသမားေတြငါးဖမ္းရာမွာသံုးတဲ့ယာဥ္နဲ႔စက္ကရိယာေတြ..
က်မတို႔အဖြဲ႕ကိုဦးေဆာင္လွည့္လည္ရွင္းျပခဲ့တဲ့
ငါးဖမ္းသမားစာေရးဆရာ Greg Guirard ရဲ႕ “Psycho Therapy for Cajuns” ဆိုတဲ့စာအုပ္ရဲ႕အဖြင့္စာမ်က္နွာ မွာသူကဒီလိုေရးျပထားတယ္။
အတ္ခ်ာဖလာ ရာေဘစင္မွာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္မွာေမြးခဲ့တဲ့ Annie Blanchard ကေျပာသတဲ့။
“ အဲဒီကာလေတြကိုျပန္ၾကည့္ရင္
လူေတြကတို႔တေတြကို ဆင္းရဲသားေတြလို႔ေခၚမွာ ပဲ။ ဒါေပမယ့္ ငါတို႔ကေတာ့ ဆင္းရဲတယ္လို႔မခံစားရေပါင္။
ငါတို႔အတြက္လိုအပ္တာ အားလံုးငါတို႔ဆီမွာရွိတယ္။ ေငြကမင္းကိုေပ်ာ္ရႊင္ေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ပါဘူး၊
ရူးေအာင္ပဲ လုပ္ႏိုင္တာ”
တံငါသည္က်မသူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔သူတို႔မိဘေတြကေတာ့
ဆင္းရဲတယ္ဆိုတဲ့ ခံစားမႈကိုသိခဲ့ၾကတာေသခ်ာပါတယ္။ သူတို႔လိုအပ္တာေတြအားလံုးလည္း သူတို႔မွာ မရွိခဲ့တာေသခ်ာပါတယ္။
က်မငယ္သူငယ္ခ်င္းတဦး ရဲ႕ဖခင္ ငါးဖမ္းသမားႀကီးေန မေကာင္းျဖစ္ၿပီးနာလန္ထမွာ ငါးေမြထိုးေျခာက္ကေလးမီးဖုတ္ၿပီး ထမင္းစားခ်င္လိုက္ တာလို႔
ခ်ဥ္ျခင္းတပ္ရွာပါတယ္။ သူဖမ္းမိတဲ့ငါးေမြထိုးအားလံုးကဖမ္းမိတဲ့ေန႔မွာပဲ
ေရာင္းခ်ၿပီး
မိသားစု၀မ္းစာကိုဖန္တီးခဲ့ရၿပီးပါၿပီ။ ခုလိုနာလန္ထခ်ဥ္ျခင္းတပ္ေတာ့
ေစ်းေကာင္းတဲ့ငါးေမြထိုးေျခာက္ကိုမိသားစုေတြက၀ယ္မေၾကြးႏိုင္ပါဘူး။ “ ကိုယ္ရွာ တဲ့ငါးေတာင္ကိုယ္မစားႏိုင္တဲ့ဘ၀၊ ေသတာမွေကာင္းပါေသးတယ္”
လို႔ ညည္းညဴရွာ တဲ့ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူတံငါသည္ႀကီးရဲ႕ေရရြတ္သံကို က်မနားနဲ႔ဆတ္ဆတ္ၾကားခဲ့ ဖူးပါတယ္။
‘ေငြကမင္းကိုေပ်ာ္ရႊင္ ေအာင္မလုပ္ႏိုင္ပါဘူး’ လို႔ေျပာႏိုင္တဲ့ Cajuns လူမ်ိဳးငါးဖမ္းသမားေတြဟာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတံငါေတြထက္အမ်ား ႀကီးကံေကာင္းၾက တာေပါ့။
Greg Guirard ရဲ႕စာအုပ္ထဲမွာေဖာ္ျပထားတဲ့
Cajuns လူမ်ိဳးေတြရဲ႕အဆို တခုကိုေတာ့ က်မ သေဘာက်ေထာက္ခံမိပါတယ္။ အေမရိကန္အမ်ားစုကေျပာ ၾကသတဲ့။
“ အကယ္၍က်ေနာ္္တို႔ေငြမရွာႏိုင္ဘူး ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အခ်ိန္ေတြက အလကားျဖစ္ေနတာပဲ”
တဲ့။ ( If we’re not making money, we are wasting time.) ကိုယ့္လူမ်ိဳးရဲ႕ျဖစ္တည္မႈနဲ႔
ရိုးရာဓေလ့ကိုအေလးအနက္ထားၾက တဲ့ Cajuns လူမ်ိဳးအမ်ားစု ရဲ႕ဘ၀အေပၚအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကေတာ့
အထက္ကဖြင့္ဆိုမႈနဲ႔ ကြဲျပားလွပါသတဲ့။ “ အကယ္၍ က်ေနာ္တို႔ မေပ်ာ္ရႊင္ဘူးဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕အခ်ိန္
ေတြကအလကား
ျဖစ္ေနတာ ပဲ” ( If we’re not having fun, we’re wasting our time.)
တဲ့ေလ။
ကိုယ့္ဘ၀ရဲ႕ျဖစ္တည္မႈကို ကိုယ္တိုင္ေက်နပ္ေနႏိုင္သူေတြသာလ်ွင္
ဘ၀မွာ ပ်ာ္ရႊင္စြာေနႏိုင္ၾကမွာပါ။ Cajuns ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ျဖစ္တည္မႈကိုသူတို႔ေက်နပ္စြာ
ေပ်ာ္ရႊင္္ၾကပါတယ္။
Myrtle Bigler ဟာအတ္ခ်ာဖလာ ရာေဘစင္မွာေမြးၿပီးအတ္ခ်ာ ဖလာရာေဘစင္မွာပဲ ဘ၀တေလ်ာက္လံုးေနထိုင္သြားခဲ့သူတေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။
သူမအသက္ ၉၅ ႏွစ္ျပည့္ခဲ့တဲ့၁၉၉၅ ခုႏွစ္မွာ Myrtle ေသဆံုးသြားခဲ့ပါတယ္။ သူမ မေသဆံုးခင္
၁၀ႏွစ္ေလာက္ မွာ Martle ကစာေရးသူ Greg ကိုေျပာခဲ့ပါသတဲ့။
“ တခ်ိဳ႕လူေတြက ေဟာဒီျမစ္ကမ္းေဘးမွာငါတို႔ခ်ည္းပဲေနၾကတာကို
ရူးတယ္ လို႔ထင္ၾကတယ္။ငါကေတာ့ ျမိဳ႕ႀကီးေတြေပၚမွာေနၾကတဲ့လူေတြကိုသာရူးတယ္လို႔ထင္
တာပဲ။”
Myrtleရဲ႕စကားကသူမျဖစ္တည္မႈကိုဘယ္၍ဘယ္မ်ွေက်နပ္ေပ်ာ္ရႊင္ေၾကာင္းျပေန ပါတယ္။ကိုယ့္ျဖစ္တည္မႈကိုကိုယ္တိုင္ေက်နပ္ဖို႔ဆိုရာမွာလဲ ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္က အရာေတြကိုတန္ဖိုးထားတတ္မွျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
သူတို႔တေတြကသူတို႔ေမြးဖြားႀကီးျပင္း ခဲ့ရာေျမ၊ သူတို႔ကိုအစားအစာနဲ႔ အလုပ္အကိုင္ဖန္တီးခြင့္ေပးၿပီးအသက္ရွင္ရပ္တည္
ႏိုင္ေစခဲ့တဲ့ေရျပင္ကိုတန္ဖိုးထားၾကပါတယ္။ သူတို႔တန္ဖိုးထားတဲ့ အရာကိုသူတို႔ ထိမ္းသိမ္းရမယ္
ဆိုတာနားလည္ၾကပါတယ္။ အဲဒီလိုတန္ဖိုးထားစိတ္ကိုအေျခခံၿပီး မစၥစ္စပီျမစ္ေအာက္ပိုင္းျမစ္ထမ္းသိမ္းေရး
အဖြဲ႕လို Non-profit အဖြဲ႕အစည္းေတြ
ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
-Educate the publish & community leaders
about water quality issues on the river
-Provide a base for activists to improve river
conditions
-
Monitor and investigate incidents reported by citizens to our toll-free hot
line
- Target
polluters and compel compliance
အထက္ပါ objective ေတြနဲ႔ဖြဲ႕စည္းခဲ့တဲ့
Lower Mississippi Riverkeeper အဖြဲ႕ဟာ လက္ရွိ ျမစ္ကိုအေျချပဳရပ္တည္ေနၾကသူေတြသာမက အနာဂါတ္မွာျမစ္ကို ဆက္လက္အသံုးခ်မယ့္
မ်ိဳးဆက္သစ္ ေတြအတြက္ပါရည္ရြယ္ၿပီးျမစ္ေၾကာင္းထိမ္း သိမ္းေရး၊ ျဖစ္ေရသန္႔ရွင္းေရးကိစၥေတြကို
အားတက္သေရာ ေဆာင္ရြက္ေနတာျဖစ္ ပါတယ္။
က်မေမြးဖြားႀကီးျပင္းခဲ့ရာေဒသမွာေတာ့က်မလူမွန္းသိတတ္စကာလထဲက
ျမစ္ေတြ
ေခ်ာင္းေတြကို အမိႈက္ပံုးလိုသေဘာထားၿပီး မလိုအပ္၊မလိုခ်င္တဲ့အရာမွန္သမ်ွ စြန္႔ပစ္ လာခဲ့ၾကတာဒီေန႔ထိပါပဲ။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ က်မ ေမြးရပ္ေျမဆီျပန္ေရာက္ေတာ့ ေျမပံု ထဲမွာေသြးေၾကာမႊာေတြလိုမ်ား ျပားယွက္ႏြယ္ေန
တဲ့ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတည္ရွိရာျမန္ မာႏိုင္ငံရဲ႕ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚမွာ သံုးေရေသာက္ေရအခက္အခဲျဖစ္ေနပါၿပီ။
ဗြက္အိုင္သာ သာျဖစ္ေနတဲ့ေခ်ာင္း ဟာ က်မငယ္ငယ္ကရြာေပါင္းမ်ားစြာက လူေပါင္းမ်ားစြာကို ၿမိဳ႕နဲ႔
ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ေလွနဲ႔စက္တပ္ေမာ္ေတာ္မ်ား စြာခုတ္ေမာင္းခဲ့ရာေနရာဆိုတာ မယံုႏိုင္ေအာင္ျဖစ္ရပါ
တယ္။ အဲဒီစက္ေလွေတြလိုပဲ က်မဟာက်မအေတြးေတြကို ဆက္စပ္ေပါင္းကူးေပးမိပါတယ္။
က်မႀကီးျပင္းခဲ့ရာေဒသကတံငါသည္အပါအ၀င္ေဒသခံေတြဟာ သူတို႔ကို အသက္ရွင္ရပ္တည္ခြင့္ေပးခဲ့
တဲ့ေရေျမကိုတန္ဖိုးမထားတတ္ခဲ့ၾကပါဘူး။ အဲဒီလို တန္ ဖိုးမထားတတ္တာဟာ သူတို႔ရဲ႕ျဖစ္တည္မႈကိုေက်နပ္ၿပီး
ေပ်ာ္ရႊင္ေနႏိုင္ရေကာင္းမွန္း မသိခဲ့ၾကလို႔ပါ။ အဲဒီလိုမသိခဲ့တာကအဲဒီလိုေတြးေတာႏိုင္မယ့္အသိဥာဏ္
သူတို႔မွာ မရွိခဲ့ၾကလို႔ပါ။ အသိဥာဏ္မရွိခဲ့တာက အသိဥာဏ္ကိုရင့္သန္ေစမယ့္ပညာကို သူတို႔ မသင္ႏိုင္ခဲ့ၾကလို႔ပါ။
ပညာမသင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတာက သူတို႔ဆင္းရဲလို႔ပါ။ သူတို႔ဆင္းရဲတာ က သူတို႔လိုႏိုင္ငံသားအမ်ားစုရဲ႕အက်ိဳးကိုေခါင္းထဲ
ထည့္ၿပီး နည္းလမ္းရွာပံ့ပိုးတာမ်ိဳး မလုပ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္အဆက္ဆက္ကိုသူတို႔ရရွိခဲ့ၾကလို႔ပါ။
ျပည္သူလူထု ရဲ႕ကံၾကမၼာ ဆိုတာႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕လက္ထဲမွာ ရာခိုင္ႏႈန္းအေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနတာမဟုတ္လား။
ကိုယ့္ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံနဲ႔ ျဖစ္တည္မႈကိုတန္ဖိုးထားစြာေရလုပ္ငန္းနဲ႔
အသက္ေမြးခဲ့ၾကတဲ့
Cajuns လူ႔အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာေတာင္မွ အခုအခ်ိန္မွာလူငယ္ေရ လုပ္ငန္းလုပ္သူမရွိသေလာက္ရွားသြားပါၿပီလို႔ က်မတို႔ အဖြဲ႕ကိုဦးေဆာင္သူေနာက္ တေယာက္ျဖစ္တဲ့ Roy ကေျပာပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာအရြယ္ေရာက္သားသမီးေတြရဲ႕ ဖခင္အရြယ္မ်ိဳးဆက္ေတြကေတာ့ crawfish ဖမ္းတဲ့ရာသီေရာက္ရင္သူတို႔လုပ္လက္ စ အလုပ္ေတြကိုခဏ
နားၾကၿပီး crawfish ျပန္လာဖမ္းၾကပါတယ္တဲ့။ လူငယ္ေတြ ကေတာ့ အလုပ္အကိုင္ေပါမ်ားရာ ျမိဳ႕ႀကီးျပႀကီး
ေတြဆီကို ဦးတည္ၿပိဳဆင္းသြားၾကပါ တယ္။ နည္းပညာဆန္းသစ္လာတဲ့ေခတ္ဟာ လူငယ္ေတြရဲ႕စိတ္၀င္စားမႈ
ကိုေျပာင္း လဲေစၿပီး အဲဒီလိုေျပာင္းလဲလာတဲ့စိတ္၀င္စားမႈေတြက လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕ရိုးရာဓေလ့နဲ႔
ေတြးေခၚယံုၾကည္မႈပံုစံေတြကို တျဖည္းျဖည္းမွိန္ေဖ်ာ့လာေစခဲ့ပါတယ္။ ေလာကဓါတ္ ပညာတိုးတက္မႈဖန္တီးသူနဲ႔ ရိုးရာဓေလ့ေစာင့္
ထိမ္းလိုသူ၊ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ စဥ္းစားသူနဲ႔ သဘာ၀၀န္းက်င္ကိုထိမ္းသိမ္းလိုသူေတြၾကားက
မျမင္သာ တဲ့တိုက္ပြဲ ကေတာ့လူ႔သမိုင္းတေလ်ာက္မွာ ဆက္လက္တည္ရွိေနဦးမွာပါပဲ။
(တတိယပိုင္းကိုဆက္ပါဦးမည္)
